Özel güvenlik hizmetleri konusunda kurulduğu dönemde yeni bir çağ açan Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı’nın temeli, Avrupa’nın bölünmüşlüğüne son verme, güvenliği sağlama ve iş birliğini geliştirme maksadıyla 1973 yılında düzenlenen Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Konferansı’nın toplanması ile atılmıştır.

Avrupanın güvenlik hizmetleri konusunda çalışmalar düzenleme fikri ilk olarak 1950’li yıllarda Doğu Bloku tarafından ortaya atılmış ve 1955 yılında Varşova Paktı üyeleri tarafından imzalanan Avrupa Güvenliği Anlaşma önerisi ile Batılılar tarafından da kabul görmüştür. Doğu Blokunun Avrupa’nın güvenliği için ortaya attığı fikirler özellikle 1970’li yılların başında yumuşama dönemi ile daha da önem kazanır hale gelmiş ve 15 Ocak 1973 yılında toplanan Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Konferansı bu konuda çalışmalara başlamıştır. İki yıl boyunca devam eden yoğun çalışmalar sonucu alınan kararlar neticesinde ise 1 Ağustos 1975 yılında Helsinki Nihai Senedi 33 Avrupa ülkesi, ABD ve Kanada tarafından imzalanmıştır. Bugün Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı’na üye olan toplam devlet sayısı ise 57 üye ülke ve 11 iş ortağıdır. Bu durum, AGİT’in özel güvenlik hizmetleri konusunda dünya üzerinde en geniş coğrafyada hizmet veren uluslararası örgüt olduğunun göstergesidir.

Devletler Arası Güvenlik Hizmetleri Konusunda Yeni Bir Soluk: Helsinki Nihai Senedi

Avrupa’da güvenlik hizmetleri faaliyetlerini başlatma ve imzacı devletler arasında iş birliğini sağlayarak ortak hareket etme planıyla hayata geçirilen Helsinki Nihai Senedi, “Avrupa Güvenliği ile İlgili Sorunlar”, “İnsan Haklarının Geliştirilmesi” ve “Çevre,Teknoloji, Bilim ve Ekonomik Alanlarda İş Birliği” adı altında toplam üç bölümden oluşan bir Senettir. Helsinki Nihai Senedi imzacı devletler arasında ve güvenlik konusunda 10 temel şartı ortaya koymuş ve uygulama zorunluluğu doğurmuştur. Bu şartlar aşağıdaki şekilde sıralababilir:

• Egemen eşitlik ve egemenliğe saygı,
• Kuvvet kullanmaktan veya kuvvet kullanma tehdidinden kaçınma,
• Sınırların ihlâl edilmezliği,
• Devletlerin toprak bütünlüğünün korunması,
• Anlaşmazlıkların barışçıl yollardan çözümü,
• İçişlerine karışmama,
• İnsan hakları ve temel özgürlüklere saygı,
• Halkların, eşit haklardan ve kendi kaderlerini tayin hakkından yararlanması,
• Devletlerarasında iş birliği,
• Uluslararası hukuktan doğan yükümlülüklerin iyi niyetle yerine getirilmesi,

Güvenlik hizmetleri konusunda yalnızca kağıt üzerinde imzalanmış bir anlaşma olmakla kalmayan Helsinki Nihai Senedi, AGİT Anlaşmaları’nın uygulanışını izlemek maksadıyla belirli aralıklarla izleme toplantılarının düzenlenmesi fikrini de yürürlüğe sokmuştur.

Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı’nın Güvenlik Kavramına Bakışı

Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT/OSCE), güvenlik hizmetleri konusunda devletlerin kendi iç yönetimlerinde insan haklarına yaklaşımlarına büyük önem vermiş ve insan hakları ihlalleri yapan devletleri uluslararası arenada güvenilmez devlet olarak nitelendirerek potansiyel tehlike teşkil ettiğinin sinyallerini yaymıştır.

Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı’nın devletler arasında gizli silahlanmayı önleyecek nitelikteki kararları, devletler arasında var olan özel güvenlik hizmetleri çalışmalarının temelini oluşturmuş ve ileri tarihlerde silahsızlanma konusunda yapılacak anlaşmaların zeminini hazırlamıştır.

Soğuk Savaşın bitimine kadar olan süre zarfında çatışma ve silahlanmayı önlemek maksadıyla faaliyet gösteren Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkiatı, soğuk savaşın sona ermesiyle devletler arasında güvenlik hizmetleri konusundaki faaliyetlerini diyalog ve işbirliği alanlarına yönlendirmiştir.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın sınır dokunulmazlığı konusunda aldığı tedbirler, özellikle ortaya çıktığı soğuk savaş döneminde devletler arasında yeni savaşların var olması ve siyasi polemiklerin başlaması konusunda önleyici bir yöntem yaratmış ve bu yöntem dahilinde süregelen çalışmalarla uluslararası güvenlik konusundaki varlığını günümüze kadar başarı ile sürdürmüştür.